Afgelopen weekend barstte het Tata Steel Chess Tournament in Wijk aan Zee in alle hevigheid los. Het evenement, bezig aan zijn 77-e editie en voorheen bekend als het Corus- maar vooral Hoogovens toernooi, wordt wel het Wimbledon van het schaken genoemd. Uniek aan Tata is dat de absolute wereldtopspelers het tegen elkaar opnemen in een zaal waar tegelijkertijd honderden amateurs hun partijen spelen - zij het met iets meer ruimte om zich heen. De ijzige stilte van kleinere schaaktoernooien waarbij je soms een speld kunt horen vallen ontbreekt volkomen bij Tata. De afgeladen sportzaal met schuifelende en fluisterende toeschouwers en spelers en andere kleine bedrijvigheid zorgen voor een zacht geluidsgordijn dat niet hinderlijk is, maar integendeel pas zou opvallen als het werkelijk stil werd. Onderstaand beeld van een eerdere aflevering toont een fraai overzicht.
 |
| De sporthal van Dorpshuis de Moriaan in Wijk aan Zee tijdens het Tata Steel Chess Tournament . Ruim tweederde van de zaal is gereserveerd voor enkele honderden amateurschakers. Achterin spelen 's werelds beste grootmeesters hun toernooi. Toeschouwers (gratis toegang) lopen vrij in en uit. (Foto van vorige editie, fotograaf onbekend) |
Terwijl de twee grootmeestergroepen, de Masters en de Challengers, hun 13-rondige competitie afwerken, meten de amateurs zich met elkaar in respectievelijk de weekend- en dagvierkampen en als laatste de tienkampen. Eelke en ik arriveren vrijdagavond om deel te nemen aan de eerste van deze drie toernooien. Op schaakrating worden jong en oud door elkaar ingedeeld in negen grote groepen van ruwweg dezelfde sterkte. Binnen elke groep worden kleine groepjes van vier gevormd die onderling een halve competitie spelen: drie partijen dus. Ieder groepje krijgt zijn eigen plek toegewezen in de zaal. Tijdens het schaken zitten de vierkampers dus niet alleen tegenover maar ook naast elkaar. Schaken en praten gaan weliswaar niet altijd samen, maar op deze wijze ontstaat er gedurende de drie dagen toch een klein groepsgevoel.
 |
| Café De Zon (foto uit 2011) |
De sporthal van Dorpshuis de Moriaan is niet groot genoeg om alle weekendvierkampers een plaats te bieden. Er zijn er die op het balkon moeten zitten en anderen zijn veroordeeld tot het spelen in een achterafzaaltje. Groep 9 is een apart verhaal. Het is verreweg de grootste groep en een vergaarbak van schakers met een rating beneden de 1400, ratingloze spelers, huisschakers, kinderen - sommige al behoorlijk bedreven in het spel en hun tegenstander in korte tijd van het bord meppend, andere nog sneller spelend maar iets minder ervaren - en een enkele schaakvader of -moeder die het ook wel eens wil proberen. Een deel van groep 9 heeft het voorrecht in De Moriaan te mogen spelen. Het gros van hen echter begeeft zich na aanmelding naar het dichtbij gelegen café De Zon. Café De Zon is een gezellig bruine kroeg, met een behoorlijke achterzaal dat zelfs een klein podiumpje kent. Maar hoe gezellig ook, in de maand januari is café De Zon de kelder van Tata: uitsluitend bestemd voor schakers uit groep 9.
 |
| Wereldkampioen Magnus Carlsen en Neerlands hoop Anish Giri vooraf aan ronde 1. (Foto Alina 'l Ami) |
Eelke is ingedeeld in groep 4, en heeft zijn plek ergens in het midden van de grote zaal. Met 2 1/2 punt beleeft hij een uitstekend toernooi. Ik - inderdaad - maak deel uit van groep 9. Ik blijf zo lang mogelijk in De Moriaan om mee te maken hoe de beroemde en druppelsgewijs binnenkomende grootmeesters hun plaatsen innemen aan tafel. De bordjes met hun namen staan keurig naast het schaakbord, de beeldschermen waarop straks de partijen precies te volgen zijn tonen de beginopstelling van het schaakspel, en zelfs staan er bij een aantal tafels webcams opgesteld: sinds enige jaren is het gewoonte dat bij live-streams op internet urenlang beelden van deze schaakmatadoren in volle actie worden getoond. Officials, scheidsrechters en fotografen lopen druk heen en weer in het spelersgebied, er vinden begroetingen plaats, spelers zetten de stukken recht en gaan in trance. Nog even en het spel gaat beginnen. Niet alleen voor deze wereldtoppers, maar voor iedereen.
 |
Entree van het Tata toernooi (foto van vorige editie)
|
Hoewel het niet verplicht is bij het officiële aanvangstijdstip aan je eigen schaakbord aanwezig te zijn, acht ik dat wel zo verstandig en besluit stilaan De Moriaan via de tijdelijk opgebouwde entreetent te verlaten en mij naar café De Zon te begeven. Van de tegenovergestelde kant blijken nog heel wat schakers zich te moeten haasten richting speelzaal van De Moriaan. In de deuropening bots ik bijna op Levon Aronian, de nummer zes van de wereldranglijst, vaste deelnemer in Wijk aan Zee en liefst viervoudig toernooiwinnaar. Vijf seconden later stuit ik buitengekomen op niemand minder dan, jawel, Magnus Carlsen, de onbetwiste wereldkampioen schaken. Met een begeleider komt hij in forse tred en zonder jas - het stormt en de wind is guur - vanaf het trottoir de oprit naar De Moriaan opgelopen. Het ziet er zo alledaags uit dat je geneigd bent de twee toe te roepen: "Hé, jij ook hier ... hoe gaat-ie .. ik zou maar opschieten als je ik was ... ze beginnen bijna ...". Zo ontmoeten deze dagen in Wijk aan Zee uitersten elkaar. Want ja, je realiseert je toch wel de verschilletjes. Het zijn de groten der aarde die ik hier even passeer en voor iemand op weg naar café De Zon is zwijgen natuurlijk meer dan gepast.
Het is mijn tweede optreden op het Tata Steel schaaktoernooi, ook vorig jaar speelde ik in café De Zon. Op onderstaande foto is te zien hoe destijds Eelke tijdens zijn eigen partij vanuit De Moriaan snel de oversteek had gemaakt om een kritische blik op mijn partij te werpen. Rondom de foto schreef ik een klein verslagje op dit blog.
 |
| Café De Zon, Tata Steel schaaktoernooi 2014 (foto Judith Bourgonjen). |
Groot is mijn verbazing als ik eenmaal binnen in café De Zon mijn plek opzoek. Ik zit in groep 9I en die blijkt precies gesitueerd op de plaats waar ik vorig jaar mijn partijen speelde: het smalle trappetje op naar het podiumpje, vooraan op de eerste tafel. Zie de foto hieronder als bewijs: het decor van de schaker in zee op de achtergrond, rechts het gele wandje met daaraan het groene bordje van de nooduitgang. Het zal volstrekt toeval zijn, vast en zeker. Trouwens, een gereserveerde plaats op het Tata Steel schaaktoernooi zou weliswaar een eer zijn, maar in dit geval wel een zeer twijfelachtige. Een vaste stek in de kelder van Tata ...
 |
| Café De Zon, Tata Steel schaaktoernooi 2015 (foto Ilja Kalle). |
Als je in een Tata vierkamp ongedeeld eerst wordt geeft dat - ongeacht je rating - het recht op een plaats in de naast hogere groep in het toernooi van het volgende jaar. Een klein wondertje geschiedde dit weekend in Wijk aan Zee: ik won al mijn drie partijen. Op de foto speel ik in de tweede ronde met de zwarte stukken tegen de 9-jarige Janne Allaart. In 2014 werd zij in de leeftijdsgroep t/m 10 jaar gedeeld eerste op het meisjes NK. Dat was te merken. Aan een slagenwisseling over de afloop waarvan ik eerlijk gezegd onzeker was, hield ik een mooie vrijpion over. Toen ik het spel wilde vereenvoudigen door een torenruil aan te gaan, greep de pientere Janne haar kans. Met een venijnig schaakje werd ik gedwongen de toren in te leveren voor haar loper. En daar mocht ik dan nog blij mee zijn. Janne, die haar andere twee partijen moeiteloos naar zich toetrok, leek het karwei bekwaam af te maken maar verslikte zich in die laatste regel welke jonge schakertjes wel eens meer willen vergeten: de en passant slag.
Mijn overwinning was dus nauwelijks verdiend te noemen. Niettemin: volgend jaar zal ik mijn opwachting maken in groep 8. Misschien Janne ook want de 1400 puntengrens is voor haar niet ver weg. En zo niet, dan zal ze volgend jaar op haar sloffen het vierkampje in groep 9 winnen. Om vervolgens de blik verder naar boven te richten. Bij mij is dat anders. Directe degradatie uit groep 8 ligt levensgroot op de loer. Ik beloof de Tata organisatie dat ik in dat geval mijn plaats in café De Zon zonder morren weer in zal nemen.
